GALLIA ROMANA

Lemerle 2003, pp. 17-20 ; Lemerle 2005, pp. 33, 93-94 ; Roumégoux 2009, pp. 181-183

« Arcus est triumphalis, antiquissimum universi Galliarum regni monumentum, & cujus etiam, teste Jacobo Grassero, in Thesauro suo, nullum simile in Italia reperitur. Plerique ejus structuram ad C. Marium, Consulem Rom. referunt, postquam ope & auxilio Catuli Luctatii, in hisce campis Cimbrosvicit. unaque die 140060. occidit. Quidam verò Q. Fabio Max. qui Buduacum hic superavit, adscribunt. Videa. quid de eo Joh. Isaacus Pontanus, in appendic. Ad Itineram Gall. Narbonensis : Jodoc. Sincer. In itin. Galliæ & Abrah. Gôlnizius, in Ulysse Belgico-Gallico, prolixè scripserint. Grasserus supradictus, de eo sequentia tradit : Antiquam Orange urbem ingrediaris cernis ibidem à manu sinistra, Arcum quendam mirè celsum triumphalem, triplici fornicum ordine, in quib. Deorum Ethnicorum statuæ collocatæ fuerunt. In Arcu triumphali prædicto, in quatuor muris, duo sunt sculpta prælia, à C. Mario, Heroe Romano cum Teutonibus & Gallis in Provincia commissa, cum Rege quodam captivo atque omnis generis armis in fasciculos collectis, & graphicè [29] ad justam viri proceritatem sculptis & elaboratis, &c. Hactenus ille. Ex Golnizii verò descriptione hæc observari poterunt, quæ tradit : Totum hoc (inquiens) monumentum quadrata forma stat : cujus inferior pars & concava, in formam arcûs est fornicata, tribusque portis & Cameris discriminata, quarum lapides veteri artificio sunt incisi & exornati. Antica & prima exterioris muri parte, repræsentantur trophæa omnis generis terrâ facta, ut sunt scuta, hastæ, &c. Superiori parte nautica extant trophæa, sed vetustate exesa &c. Altera arcus quadra dextrorsum habet & nautica & terrestria trophæa &c. Tertia grandiora habet & navalia & terrestria trophæa, &c. Ibidem videre est prælium, inter Cimbros & Romanos. Quarta ostendit triumphum, quo Cimbros captos vinctosque Romam duxerit. »